Οι Έλληνες της Αιγύπτου

Οι Έλληνες της Αιγύπτου ή Αιγυπτιώτες, είχαν μια ιδιαίτερα ακμάζουσα παρουσία στην Αίγυπτο κατά την κλασική αρχαιότητα, ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο, και κατόπιν κατά τον 19ο αιώνα έως και την Αιγυπτιακή επανάσταση του 1952
, όταν και ένας μεγάλος αριθμός αναγκάστηκε να φύγει.

Η σχέση ανάμεσα στον αιγυπτιακό και ελληνικό πολιτισμό χρονολογείται χιλιάδες χρόνια πριν. Οι Έλληνες ζούσαν στην Αίγυπτο ήδη από τα αρχαία χρόνια, με τον Ηρόδοτο ο οποίος επισκέφτηκε την Αίγυπτο τον 4ο αιώνα. Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης αναφέρει πως η μυθολογική Ρόδια Ακτίς, έκτισε την πόλη της Ηλιούπολις πριν από τον μεγάλο κατακλυσμό, και με τον ίδιο τρόπο οι Αθηναίοι έκτισαν την Σάϊς, και ενώ όλες οι Ελληνικές πόλεις καταστράφηκαν κατά τον κατακλυσμό, πιθανή αναφορά στη Μινωική έκρηξη, οι Ελληνικές πόλεις της Αιγύπτου επέζησαν.

Τον 7ο αιώνα π.Χ., η πόλη της Ναυκρατούς ιδρύθηκε στην Αρχαία Αίγυπτο. Ήταν τοποθετημένη στην Κανώπιαια διακλάδωση του Νείλου ποταμού, 72 χιλιόμετρα από την ανοικτή θάλασσα. Ήταν η πρώτη, και για το μεγαλύτερο μέρος της πρώιμης ιστορίας της, η μοναδική μόνιμη Ελληνική αποικία στην Αίγυπτο -εξαιρώντας αυτές της γειτονικής Κυρήνης-, έχοντας τον ρόλο του συνδετικού κρίκου στην συμβίωση και ανταλλαγή στοιχείων του Ελληνικού με τον Αιγυπτιακό πολιτισμό.

Την ίδια περίπου περίοδο, η πόλη του Ηρακλείου της Αιγύπτου, η πλησιέστερη προς της θάλασσα, εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό λιμάνι του Ελληνικού εμπορίου. Εκεί στεγάζονταν και ο διάσημος ναός του Ηρακλή. Η πόλη βυθίστηκε στη θάλασσα κατά τη διάρκεια σεισμού, όμως ανακαλύφθηκε πρόσφατα.

Από τον καιρό του Ψαμμύτιχου και έπειτα, οι Ελληνικοί μισθοφορικοί στρατοί διαδραμάτισαν ένα σημαντικό ρόλο σε κάποιους από τους πολέμους της Αιγύπτου. Ένας από αυτούς τους στρατούς ήταν και αυτός του Μέντωρα του Ροδίου, καθώς και αυτός του Φάνη της Αλικαρνασσού.

Ο Μέγας Αλέξανδρος κατέκτησε την Αίγυπτο κατά το πρώιμο στάδιο των εκστρατειών του, η οποία βρισκόταν υπό τον έλεγχο των Περσών την εποχή εκείνη και παραδώθηκε χωρίς μάχη. Σεβάστηκε τις φαραωνικές θρησκείες και τις τοπικές παραδόσεις και έθιμα, και ανακηρύχθηκε από το Αιγυπτιακό ιερατείο ως Φαραώ της Αιγύπτου. Ίδρυσε την πόλη της Αλεξάνδρειας, και μετά τον θάνατο του το 323 π.Χ., όταν η γιγαντιαία αυτοκρατορία του διανεμήθηκε στους διαδόχους του με τη Συμφωνία της Βαβυλώνας, η Αίγυπτος δόθηκε στον Πτολεμαίο.

Ο Πτολεμαίος νομιμοποίησε την κυριαρχία του αποκτώντας το σώμα του Αλέξανδρου το 321 π.Χ., αποκτώντας το από την πομπή που το μετέφερε προς τη Μακεδονία, και το τοποθέτησε σε ένα χρυσό φέρετρο αρχικά στη Μέμφιδα και κατόπιν στην Αλεξάνδρεια. Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν ένα από τα πιο διάσημα θεάματα της πόλης για πολλά χρόνια, μέχρι που τα ίχνη του χάθηκαν τον 3ο αιώνα μ.Χ.

Υπό την Ρωμαϊκή κυριαρχία, το Ελληνικό στοιχείο παρέμεινε έντονο στην Αίγυπτο, και η γλώσσα που χρησιμοποιούνταν ήταν τα Ελληνικά, εκτός των διοικητικών και στρατιωτικών υποθέσεων όπου η επίσημη γλώσσα ήταν τα Λατινικά. Έτσι κατά την Ελληνορωμαϊκή κυριαρχία, η Αίγυπτος φιλοξενούσε πολλούς Ελληνικούς οικισμούς, κυρίως περιμετρικά της Αλεξάνδρειας, αλλά και σε κάποιες άλλες πόλεις, όπου οι Έλληνες άποικοι ζούσαν δίπλα στους γηγενείς Αιγυπτίους.

Η οδοντική μορφολογία των μουμιών που έχουν βρεθεί στο Φαγιούμ και χρονολογούνται στη Ρωμαϊκή περίοδο, συγκρίθηκε με αυτή των Αιγυπτιακών μουμιών πριν την έλευση των Μακεδόνων της Ελληνιστικής εποχής, και βρέθηκε πως είναι πολύ πιο κοντά στους αρχαίους Αιγύπτιους παρά στους Έλληνες ή άλλους Ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Πιθανώς αυτό να οφείλεται στον σημαντικό βαθμό επιμειξίας μεταξύ των Αιγυπτιακών και Ελληνικών πληθυσμών.

Το 1907 η επίσημη απογραφή κατέγραψε 62.973 Έλληνες στην Αίγυπτο. Έως το 1940, οι Έλληνες ανήλθαν στις 250.000. Η Ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας βρίσκονταν γύρω από την εκκλησία και μοναστήρι του Αγίου Σάββα. Στην ίδια περιοχή βρίσκονταν ένας ξενώνας για Έλληνες ταξιδιώτες, ένα Ελληνικό νοσοκομείο και αργότερα και ένα Ελληνικό σχολείο. Ο ορθόδοξος επίσκοπος βρισκόταν στη Δαμιέττη στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου.

Η Ελληνική κοινότητα του Καΐρου, ιδρύθηκε το 1856 -ως ίδρυση αναφέρεται η τοπική επίσημη οργάνωση της κοινότητας-, με την κοινότητα να είναι εδραιωμένη στις περιοχές Τζουόνια, Χαρέτ ελ Ρουμ (Δρόμος των Ελλήνων), και στην Χαμζάουι. Το πατριαρχείο βρίσκονταν στη Χαρέτ ελ Ρουμ, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου. Το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στο παλαιό Κάιρο υπάρχει ακόμη, και είναι περικυκλωμένο από ένα ψηλό τοίχο και στην κορυφή του έχει ένα πέτρινο πύργο. Μέσα του υπάρχει ακόμα το Ελληνικό νοσοκομείο, ένα σχολείο, και ένας οίκος ευγηρίας.

Ο εκτοπισμός των Ελλήνων από την Αίγυπτο ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της Αιγυπτιακής επανάστασης του 1952 και συνεχίστηκε και μετά από αυτή. Με την ανάδειξη του νέου κυρίαρχου καθεστώτος του Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ, η άνοδος του Παναραβισμού και εθνικισμού, και η εθνικοποίηση των πολλών βιομηχανιών που ακολούθησε από το 1957 και αργότερα, έκανε πολλούς χιλιάδες Έλληνες να εγκαταλείψουν τη χώρα. Πολλοί από αυτούς μετανάστευσαν στην Αυστραλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδά, Νότιο Αφρική, Δυτική Ευρώπη, και Ελλάδα.

Σήμερα, η Ελληνική κοινότητα επίσημα αριθμεί περίπου στους 1.000 κατοίκους, αν και θεωρείται πως ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ υψηλότερος μια και πολλοί Έλληνες άλλαξαν την εθνικότητα τους σε Αιγυπτιακή. Στην Αλεξάνδρεια, πέρα από το Πατριαρχείο, υπάρχει και μια Πατριαρχική θεολογική σχολή η οποία επαναλειτουργεί μετά από 480 έτη αφότου είχε κλείσει.